Nöbetçi Eczaneler
Stratejik konumuyla tarih boyunca bir kavşak olan Erzincan, depremlere rağmen ticaret ve kültür merkezi kaldı. 1918’de kurtarılıp Milli Mücadele’de yer alan şehir, 1939 depremiyle sarsıldı. Çok partili hayatta siyasi çeşitlilik yaşadı. 2018 sonrası AK Parti üstünlük sağlarken, 2023’te CHP, 2024’te MHP öne çıktı. Erzincan, direnciyle Cumhuriyetin güçlü bir parçası.
Erzincan, doğu-batı ulaşım yollarının kesiştiği stratejik konumuyla tarih boyunca önemli bir merkez olmuştur. Çok sayıda depreme maruz kalmasına rağmen, bu felaketler Erzincan’ı bir ticaret ve stratejik merkez haline getirmiştir. Mengücek, Selçuklu, Eratna, Akkoyunlu, Karakoyunlu, Safevi ve Osmanlı gibi birçok beylik ve devlet, bu bölgeyi kontrol altına almak için mücadele etmiştir. Osmanlı döneminde ekonomik ve askeri açıdan kritik bir şehir statüsüne sahip olan Erzincan’ın Cumhuriyet dönemindeki hikayesi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi’nden Doç. Dr. Erdem Yavuz’un kapsamlı akademik çalışmasından derlenerek, şehrin siyasi, sosyal ve doğal felaketlerle dolu yolculuğunu gözler önüne seriyor. Bu metin, özellikle 2018 sonrası seçim sonuçlarını önceki dönemlerle uyumlu, sade bir şekilde yeniden araştırılarak eklenmiştir.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE RUS İŞGALİ
Birinci Dünya Savaşı sırasında Erzincan, 1916’da Rus kontrolü altına girdi. Aralık 1917’deki Erzincan Mutarekesi, Osmanlı-Rus savaşını sona erdirdi. 1917 Bolşevik İhtilali sonrası Ruslar çekildi. 12 Şubat 1918’de Kazım Karabekir liderliğinde başlayan harekatla, 13 Şubat’ta Türk Ordusu Erzincan’ı geri aldı.
MİLLİ MÜCADELE VE ERZİNCAN’IN ROLÜ
Kurtuluş Savaşı’nda Erzincan, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti aracılığıyla işgallere karşı direndi. 1919 Erzurum Kongresi’ne Şeyh Hacı Ahmed Fevzi Efendi gibi isimler katıldı; Fevzi Efendi, Heyet-i Temsiliye’ye seçildi ve Sivas Kongresi’ne katıldı. Bu süreç, 1920’de TBMM’nin açılması ve 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla sonuçlandı.
ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE SİYASİ MANZARA (1923-1960)
1923-1960 yılları, Erzincan’ın çok partili sisteme geçişini yansıttı. CHP, DP, MKP, MP, CMP ve HP şehirde aktifti. 1946 seçimleri, çok partili hayatın başlangıcı oldu.
1923 Seçimleri: Mehmet Hamdi Bey, İbrahim Abdülhak Bey, Mehmed Sabit Bey.
1927 Seçimleri: İbrahim Abdülhak Bey, Aziz Samih Bey, Mustafa Saffet Bey.
1931 Seçimleri: İbrahim Abdülhak Bey, Aziz Samih Bey, Mustafa Saffet Bey.
1935 Seçimleri: Saffet Arıkan, İbrahim Abdülhak Fırat, Osman Hikmet Işık.
1939 Seçimleri: Saffet Arıkan, İbrahim Abdülhak Fırat, Aziz Samih İlter, Ahmet İskender Artun, Salih Başotaç.
1939 DEPREM FELAKETİ
27 Aralık 1939’da Erzincan, yıkıcı bir depremle sarsıldı. 15.000 kişi öldü, 4.000 kişi yaralandı, 30.000 bina yıkıldı. Bölge genelinde 17.000 ölüm, 33.000 bina kaybı yaşandı. Deprem, siyasi, sosyal ve ekonomik hayatı derinden etkiledi.
SAVAŞ SONRASI SİYASİ GELİŞMELER
1942 Ara Seçimleri: Safiyüttin Erdem, İbrahim Şükrü Sökmensüer.
1943 Seçimleri: Behçet Kemal Çağlar, Abdülhak Fırat, Feyzi Kalfagil, Aziz Samih İlter, Şükrü Sökmensüer.
1946 Seçimleri: Saffet Arıkan, İbrahim Abdülhak Fırat, Behçet Kemal Çağlar, Sabit Sağıroğlu, Ziya Aşca (CHP).
1948-1949 Ara Seçimleri: Rauf Bayındır, Osman Nahit Pekcan.
1950 Seçimleri: Mehmet Şemsettin Günaltay, Osman Nahit Pekcan, Sabit Sağıroğlu, Yusuf Cemal Gönenç, Ahmet Ziya Soylu (CHP).
1954 Seçimleri: Veysel Varol, Sadık Perinçek, Mehmet Tevfik Şenocak, Mustafa Rahmi Sanalan (DP), Hüsnü Çanakçı (CHP).
1957 Seçimleri: Adil Sağıroğlu, Hüseyin Şahin, Naci Yıldırım, Cemal Işık, Rauf Bayındır, Nusret Safa Çağkun (CHP).
1960 DARBESİ VE SONRASI
27 Mayıs 1960 darbesi, Erzincan’da yönetimi değiştirdi. Vali ve Belediye Başkanı görevden alındı; Enver Eralp Askeri Vali, Sabri Koçak Belediye Başkanı oldu. Yasaklar ve sansür uygulandı. 1960’ta Rauf Bayındır, Temsilciler Meclisi’ne seçildi.
1960’LARDAN 1990’LARA: SİYASİ VE DOĞAL FELAKETLER
1961 Seçimleri: Naci Yıldırım, Zeynel Gündoğdu (CHP), Hüsamettin Atabeyli, Sadık Perinçek (YTP).
1965 Seçimleri: Hüsamettin Atabeyli, Sadık Perinçek (AP), Adil Sağıroğlu (CHP).
1969 Seçimleri: Hüsamettin Atabeyli, Sadık Perinçek (AP), Hasan Çetinkaya, Naci Yıldırım (CHP).
1973 Seçimleri: Hasan Çetinkaya, Nurettin Karsu (CHP), Hüsamettin Atabeyli (AP).
1977 Seçimleri: Nurettin Karsu, Lütfi Şahin (CHP), Timuçin Turan (AP).
1983 Seçimleri: Yıldırım Akbulut, Metin Yaman (ANAP), Veysel Varol (HP).
1987 Seçimleri: Yıldırım Akbulut, Metin Yaman (ANAP), Mustafa Kul (SHP).
1991 Seçimleri: Mustafa Kul, Ali İbrahim Tutu (SHP), Yıldırım Akbulut (ANAP).
1992 Depremi: 6,8 büyüklüğündeki depremde 653 kişi öldü, 8.057 bina hasar gördü.
1995 Seçimleri: Tevhit Karakaya, Naci Terzi (RP), Mustafa Kul, Mustafa Yıldız (CHP).
1999 Seçimleri: Mihrali Aksu (MHP), Tevhit Karakaya (FP), Sebahattin Karakelle (DYP).
2002 Seçimleri: Talip Kaban, Tevhit Karakaya (AK Parti), Erol Tınastepe (CHP).
2007 Seçimleri: Sebahattin Karakelle, Binali Yıldırım (AK Parti), Erol Tınastepe (CHP).
2011 Seçimleri: Sebahattin Karakelle (AK Parti), Muharrem Işık (CHP).
2015 (7 Haziran): Talha Erol Durmaz (AK Parti), Erdoğan Özyalçın (CHP).
2015 (1 Kasım): Sebahattin Karakelle, Serkan Bayram (AK Parti).
2018 SONRASI SEÇİMLER
2018 Seçimleri (24 Haziran):
AK Parti: %44,76 (Süleyman Karaman, Burhan Çakır).
CHP: %25,50.
MHP: %18,62.
Cumhur İttifakı: %63,38 (2 milletvekili).
Millet İttifakı: %30,77.
2018 Cumhurbaşkanlığı Seçim Sonuçları: (24 Haziran):
Recep Tayyip Erdoğan: %60,6 (86.673 oy)
Muharrem İnce : %31,47 (45,006 oy)
Meral Akşener: %5,53 (7.913 oy)
2023 Seçimleri (14 Mayıs):
AK Parti: %38,67 (Süleyman Karaman).
CHP: %35,93 (Mustafa Sarıgül).
MHP: %19,64.
Cumhur İttifakı: %60,13 (1 milletvekili).
Millet İttifakı: %35,93 (1 milletvekili).
2023 Seçimleri Cumhurbaşkanlığı Seçim Sonuçları: (14 Mayıs):
Recep Tayyip Erdoğan: %59,30 (89.811 oy)
Kemal Kılıçdaroğlu: %35,69 (54.049 oy)
Sinan Oğan: %4,82 (7.307 oy)
Muharrem İnce: %0,18 (279 oy)
2023 Seçimleri 2. Tur Cumhurbaşkanlığı Seçimi:
Recep Tayyip Erdoğan: %62,05 (92.243)
Kemal Kılıçdaroğlu: %37,95 (56.412)
2024 Yerel Seçimleri (31 Mart):
MHP (Bekir Aksun): %40,45 (Belediye Başkanı).
Bağımsız (Yüksel Çakır): %29,24
CHP (Özge Vataner Özege): %21,08
SONUÇ
Erzincan, Cumhuriyet döneminde siyasi ve doğal olaylarla şekillenmiştir. Stratejik konumu ve depremler, tarihini etkilemiştir. Milli Mücadele’de aktif rol oynayan şehir, çok partili hayatta rekabetçi seçimlere sahne oldu. 2018 sonrası AK Parti ve Cumhur İttifakı genel seçimlerde üstünlük sağlarken, 2023’te CHP bir milletvekili çıkardı. 2024’te MHP’nin yerel seçim başarısı, Erzincan’ın siyasi çeşitliliğini gösterdi. Erzincan, direnciyle Cumhuriyetin önemli bir parçası olmayı sürdürüyor.
Kaynak: Erzincan Valiliği Yayınları